‘Ten minste houdbaar tot...’ en ‘Te gebruiken tot...’ Consument, let u op vervaldata bij aankoop van producten 17-06-2013 Door: Paul Kraaijer
Paramaribo –
Vervallen producten in de schappen van Surinaamse supermarkten zijn niet ongewoon, maar zouden dat wel moeten zijn. Controle blijkt echter lastig. Er zijn immers bijzonder veel supermarkten in het land. In de stad, Paramaribo, zijn buurten waar je welhaast om de paar honderd meter een ‘snesi’ hebt, een kleine supermarkt met een Surinaamse Chinees als eigenaar. De Consumentenbond Suriname ontvangt wekelijks gemiddeld twee klachten die betrekking hebben op vervallen producten, aldus voorzitter Rudy Balker. Volgens hem is het niet ongebruikelijk dat bepaalde winkeleigenaren op slinkse manieren trachten bijna vervallen producten nog even snel te verkopen. Balker:
‘Wanneer producten dichtbij de vervaldata zijn, zet men gewoon vijf stuks op een hoop te koop, waarbij je dan als klant één blik gratis krijgt.’ Af en toe worden gerichte acties uitgevoerd door milieu-inspecteurs van het Bureau Openbare Gezondheidszorg, BOG. Ook de Economische Controledienst (ECD) van het ministerie van Handel en Industrie voert nu en dan controlewerkzaamheden uit en bijna altijd is het raak: vervallen producten op de schappen. Inbeslagname, gevolgd door vernietiging.
THT en TGT 
Als consument moet je goed opletten bij het kopen van producten, levensmiddelen. Letten op de veelal slecht leesbare houdbaarheidsdata op de verpakkingen van bijvoorbeeld brood of melk. Vaak staat op verpakkingen van producten een houdbaarheidsdatum. Die datum geldt overigens alleen zolang de verpakking dicht is en vervalt op het moment dat de verpakking wordt geopend. Hoe lang een geopend product nog houdbaar en dus te eten is, kan per product verschillen. Op producten die minder snel bederven, zoals pasta, meel en suiker, kan vermeld staan ‘ten minste houdbaar tot’ (THT). ‘Te gebruiken tot’ (TGT) wordt vermeld op de verpakkingen van zeer snel bedervende producten, zoals vlees, kip, vis, koelverse maaltijden en voorgesneden groenten. De TGT-datum is de uiterste datum waarop je een product veilig kunt eten, zolang je het echter goed bewaard volgens de instructies op de verpakking.
Na vervaldatum kan product nog eetbaar zijnDe Nederlandse Consumentenbond zei op 1 juni 2013 in de Nederlandse krant
Reformatorisch Dagblad, bij monde van Babs van der Staak, dat mensen vaak meer waarde hechten aan de houdbaarheidsdatum dan aan hun eigen waarnemingsvermogen. ‘
Ga af op je eigen oordeel, probeer het gewoon. Misschien wijkt de kleur wat af of is de smaak iets anders. Maar je wordt er echt niet ziek van.’Levensmiddelen die ongeopend overeenkomstig de voorschriften koel en donker worden bewaard, zijn vaak veel langer houdbaar dan de datum die op het product staat, aldus de Consumentenbond in Nederland na een eigen onderzoek, waaruit bleek dat veel producten na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum nog goed te eten waren.
‘Het kan wel zo zijn dat de smaak of de geur in de loop van de tijd wat verandert. Maar, de voedselveiligheid is niet in het geding.’ Als sinaasappelsap veroudert, wordt de kleur donkerder. De smaak verandert ook. Niet per se in negatieve zin. De meerderheid van het testpanel vond het sap uit een pak dat veertien maanden over de datum was het lekkerst. Een biertje dat acht jaar over de datum was scoorde heel goed. Brood dat zes weken in de vrieskist had doorgebracht, was ook nog prima van smaak. Yoghurt blijkt door het zuur dat erin zit nauwelijks te bederven, ook niet als het weken over de datum is. Smaak en samenstelling veranderen wel na verloop van tijd. Maar ziek word je er niet van.
Bij voedsel dat ongeopend lang bewaard kan worden, is het risico dat je er ziek van wordt heel klein. Het wordt hoogstens muf (rijst), ranzig (pindakaas, hagelslag) of je treft er mijt in aan (meel). Als je dat ziet, ruikt of proeft, is het vroeg genoeg om de inhoud van een verpakking weg te gooien.
‘Met producten die je gekoeld moet bewaren, is het een ander verhaal’, aldus Van der Staak. Het is wel zaak daarbij op te passen, omdat je er, als er sprake is van bederf, goed ziek van kunt worden.
Volgens de levensmiddelentechnoloog IJsbrand Velzeboer gebruikt de consument nauwelijks nog de eigen ogen en neus.
‘Het dagelijks voedsel staat steeds verder van ons af. Mijn grootmoeder wist precies welk gedeelte van de koe er door de gehaktmolen moest. Maar tegenwoordig weten mensen daar niets meer van en denken ze er ook niet over na. Gehakt is gehakt. Het kopen en consumeren van voedsel is een technisch verhaal geworden. We gebruiken onze ogen en onze neus nauwelijks meer. We vertrouwen op de producent en op wat er op de verpakking staat.’ Bij sommige voedingsmiddelen moet je als consument wel opletten, aldus Velzeboer. Te denken valt aan zuivel, vlees en eieren, alle eiwitrijke producten van dierlijke oorsprong. Die kunnen ook bedorven zijn zonder dat je het kunt ruiken, zien of proeven.
‘Maar gezouten vleesproducten als gerookte ham en rookvlees zullen zelden gevaarlijk bederven. Het hoge zoutgehalte zorgt ervoor dat ziekteverwekkers als cholera, salmonella en listeria niet kunnen uitgroeien.’ Voedsel in blik is in principe heel lang houdbaar. Maar goed kijken blijft belangrijk. Staat een blik bol of is het roestig, gooi het dan maar liever weg.
Schimmel op kaas? Velzeboer raadt aan om zo’n geval een rand van 15 millimeter weg te snijden, om de schimmel te verwijderen.
Consumenten in Suriname worden al jaren geconfronteerd met vervallen producten in winkels, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Als consument moet je simpelweg heel goed opletten voor je een product afrekent aan de kassa.
Roest op blikken groente De Nederlandse krant Reformatorisch Dagblad berichtte jaren geleden al over vervallen producten op de schappen van Surinaamse winkels. In een artikel op
16 augustus 1999 is onder andere te lezen:
‘Pakjes instant pudding waarvan de vervaldatum reeds een jaar verstreken is, yoghurt zonder duidelijk etiket, roestige blikken wortelen en dubieuze partijen boterhamworst in blik; als het aan het Surinaamse ministerie van Volksgezondheid ligt behoort dat vanaf vandaag tot het verleden. Het departement heeft aangekondigd dat alle producten die niet beschikken over een etiket met een deugdelijk opschrift, uit de handel worden gehaald. (...)’ ‘Bij de druk bezochte Grote Boommarkt aan de Gemenelandseweg lijkt de eigenaar geen enkel belang te hechten aan een frisse uitstraling van zijn zaak. In de glazen koelkasten liggen uitgedroogde en beschimmelde kazen naast zakken met een grijs-oranje drab, wat volgens het opschrift ooit uit Holland geïmporteerde penen zouden zijn geweest. De blikken doperwten hadden uiterlijk een jaar geleden verkocht moeten zijn, zo valt op het etiket te lezen. Als het al te lezen valt, want roestvlekken maken dat grotendeels onmogelijk.’ In het artikel is verder te lezen dat in een Chinese winkel aan de Kwattaweg van de zestien soorten verkochte lokale ketjap, dertien niet voldeden aan de voorschriften.
‘De productie- en uiterste verkoopdata ontbreken, evenals gegevens over de producent en de inhoud. Datzelfde geldt voor tientallen andere producten in de zaak. Ook voor wat betreft de importgoederen valt het ergste te vrezen. De Saroma-pudding blijkt als uiterste verkoopdatum augustus 1997 te hebben, bij de Van Nelle-koffie en de Verkade-koekjes zijn die gegevens knullig maar doeltreffend met een stift zwart gemaakt. Meestal een teken dat er iets niet in de haak is. (...)’ De Consumentenbond Suriname pleitte in oktober 2007 voor onderzoek naar malversaties met buitenlandse aankoopnota’s door enkele malafide importeurs. Het aantal klachten van consumenten over producten op schappen in winkels waarvan de vervaldata bijna waren verdwenen, nam toe.
De voorzitter van de Consumenbond Suriname, Rudy Balker, zei hierover op 20 oktober 2007 in het Dagblad Suriname:
‘Aan de hand van de klachten die wij ontvingen, hebben wij steekproeven uitgevoerd in Groot-Paramaribo. Ook hebben wij de hulp ingeroepen van onze buitenlandse counterparts. Het is ons al langer duidelijk dat er sprake is van een patroon waarbij onbetrouwbare Surinaamse importeurs bewust producten inkopen die op korte termijn zullen vervallen. Het voordeel is dat ze lagere prijsafspraken kunnen maken. In bijna alle gevallen gaat het om levensmiddelen die met fikse kortingen van soms wel 80 procent worden ingekocht. Deze lui betalen regelmatig maar een fractie van de werkelijke prijs. De winkeliers en consumenten in ons land moeten echter het volle pond betalen. Uit onze steekproeven is duidelijk naar voren gekomen dat sommige importeurs door deze module excessief hoge winsten maken. Als wij de aankoopbonnen opvragen, krijgen wij de indruk alsof alles klopt en de winstmarges acceptabel zijn. Bij verder onderzoek blijkt echter, dat de importeurs enorme winsten maken en dat er regelmatig wordt geknoeid met de bedragen die op de buitenlandse aankoopbonnen zijn vermeld. Het komt ook veelvuldig voor dat deze lieden opzettelijk verwarring veroorzaken door prijzen in euro’s te berekenen,terwijl de aankoop in US dollar geschied.’ Maar, er veranderde weinig. Diverse malen bereiken consumentenzaken de lokale media. Artikelen verschenen over bijvoorbeeld vervallen producten in winkels en over illegaal op de markt gebrachte producten met nauwelijks tot geen informatie op de verpakkingen. Hieronder een willekeurig overzicht van enkele opmerkelijke consumentenzaken die aandacht kregen in de media sinds 2011.
Misbruik Het Bureau Openbare Gezondheidszorg ontving in augustus 2011 klachten van consumenten over vervallen producten die door enkele winkeliers werden verkocht. Dat was een direct gevolg van een stakingsactie van milieu-inspecteurs waar winkeliers misbruik van maakten door dergelijke producten snel op de schappen te plaatsen.
Maart 2012: in supermarkt Albina producten met vervaldata in 2008 Bij een controle in
maart 2012 van de Economische Controledienst (ECD) in winkels in het oostelijke grensstadje Albina. Zes supermarkten werden bezocht en in alle winkels werden producten zonder prijsaanduiding gevonden. In drie supermarkten bevonden zich ook nog eens diverse vervallen producten. Korte tijd later troffen agenten veel vervallen levensmiddelen, frisdranken en babymelk aan in een lokale supermarkt. Er bleken zelfs producten te worden verkocht met vervaldata in 2008.... Het was de vierde winkel in een week tijd waar vervallen goederen werden onderschept en vernietigd.
Let op bij aankoop bara’s, roti’s en kokosdrankjes in winkels Een maand, april 2012, later dook een andere kwestie op in winkels. Volgens het BOG leveren diverse zogenoemde huisnijverheidondernemers voedselproducten aan winkels, zoals bara’s en roti’s. Op de verpakkingen blijken veelal niet gegevens van de leverancier te zijn vermeld en het BOG constateerde ook dat veel van die producten onjuiste vervaldata op de verpakking hadden vermeld. Er zouden verder ondernemers zijn die bijvoorbeeld chips bakken in oude olie en dan op de verpakking vermelden dat de houdbaarheid na twee weken vervalt. Maar, omdat de chips in oude olie zijn gebakken vervalt de houdbaarheid echter eerder. Dergelijke ondernemers maken zich schuldig aan het overtreden van een economisch delict.
Ook in april 2012 riep het ministerie van Handel en Industrie winkeliers op om per direct alle kokosdrank van het merk Coco Naturel uit de schappen te halen. Dat sap bleek namelijk onder zeer onhygiënische omstandigheden geproduceerd te worden door een man die ook nog zonder vergunning een klein bedrijf aan het Garnizoenspad exploiteerde. De man werd aangehouden. De malafide sapproducent werd ontdekt door inspecteurs van de Economische Controle Dienst van het ministerie.
Onleesbare vervaldata Eind april 2012 waren er problemen met vervaldata van halve liter bakjes magere yoghurt van de Melkcentrale. Deze keer waren het winkeliers die klaagden, omdat de vervaldata vrijwel onleesbaar waren. Dat zou veroorzaakt worden bij het opstapelen van de producten: de vervaldata waren vermeld op de dekseltjes en lieten zich eenvoudig weg krassen.
* Overigens zijn vervaldata op diverse soorten producten, zoals op de plastic verpakkingen van brood en op de plastic zakjes melk, moeilijk te lezen. Het zou aan te bevelen zijn dat producenten beter leesbare houdbaarheidsdata op hun verpakkingen afdrukken.
In het plaatsje Papatam vonden leden van de districtsraad van Marowijne in de
eerste week van juli 2012 vervallen producten in een supermarkt.
Goedkope producten zonder voldoende informatie op verpakkingen Het VHP-Assembleelid Shailendra Girjasing benaderde in februari 2013 minister Raymond Sapoen van het ministerie van Handel en Industrie met het verzoek om op te treden tegen malafide ondernemers die bonafide ondernemers op een oneerlijke wijze beconcurreerden. Volgens de politicus waren er veel producten in de handel afkomstig uit een illegaal circuit. Die producten werden tegen een lage prijs verkocht en waren niet voorzien van de wettelijk verplichte informatie op de verpakkingen.
‘Er staat helemaal geen informatie op deze producten, maar ze worden wel ten verkoop aangeboden in de verschillende winkels voor een lager bedrag, waardoor er een oneerlijke concurrentie ontstaat’, zei Girjasingh.
‘Ik heb al een probleem als producten in andere talen zijn beschreven, laat staan als ze helemaal geen beschrijving hebben.’ Dumpen van vervallen producten  |
| (Bron foto: Bestuurs Informatie Centrum Nickerie) |
Een enkele keer blijkt een ondernemer in de maag te zitten met zijn vervallen producten. Dat was het geval medio april van dit jaar in het district Nickerie. Een ondernemer dumpte illegaal een grote hoeveelheid producten op de vuilstortplaats. Vervallen sapsoorten, deodorant en zelfs maandverband waren op onverantwoorde wijze gedumpt, aldus maakte het Bestuurs Informatie Centrum, BIC, Nickerie dinsdag 23 april 2013 bekend. Zo’n tien dagen eerder had het BIC Nickerie gezorgd voor de vernietiging van duizenden op de vuilstort gestorte
flesjes vervallen tomatensap.
Gelukkig werden alle gedumpte producten op tijd verwijderd en vernietigd. Daardoor kon worden voorkomen dat onverlaten er mee aan de haal zouden gaan en de producten toch zouden trachten in de handel te brengen.....
