Op de vlucht voor ontbossing: ara’s succesvolle stadsvogels in Brazilië

Door heel Zuid-Amerika neemt het aantal blauwgele ara’s af


Ze zijn publiekslieveling nummer één in Campo Grande, een groeiende stad in Brazilië: de blauwgele ara’s (Ara ararauna) die twee decennia geleden naar de stad trokken, op de vlucht voor droogte en bosbranden in hun eigenlijke thuis, de Pantanal. Nu vormen ze een connectie tussen de Brazilianen en de natuur en staan ze symbool voor het belang van natuurbehoud in het land. 

Door heel Zuid-Amerika neemt het aantal blauwgele ara’s af. De belangrijkste oorzaak daarvoor is ontbossing. In een rap tempo gaan grote stukken van hun leefgebied verloren. Dat maakt van steden een laatste toevluchtsoord voor de kleurrijke vogels. Eén van die steden is Campo Grande, een levendige stad in het midwesten van Brazilië. De blauwgele ara is er tot nu toe mateloos populair. Als officieel symbool van de stad, zijn ze niet alleen in het echt te bewonderen in parken en rustige groene straten, maar kan je ook souvenirs met hun beeltenis erop kopen en staat er zelfs een reusachtig standbeeld van de papegaaiensoort op het Macaw square (Ara plein).

Biologe Larissa Tinoco Barbosa is gespecialiseerd in papegaaiachtigen en brengt haar dagen niet in het regenwoud door, maar worstelend met het spitsuur.

De routes die ze met enige regelmaat aflegt om de blauwgele ara’s te monitoren, leiden haar langs 158 van hun nesten. In totaal hebben zo’n 700 van de vogels hun vermoedelijk vaste verblijfplaats in Campo Grande. Enkele dozijnen verschenen voor het eerst in de stad in 1999, toen ze een grote droogte en bosbranden in de nabij gelegen natuurgebieden, zoals de Pantanal, ontvluchtten.

'Ze vonden hier een gunstige omgeving en dat nieuws heeft zich als een lopend vuurtje onder de andere papegaaien verspreid', zegt Neiva Guedes, oprichter van het Instituto Arara Azul, dat het stadsvogelproject runt waarvoor de vogelpopulaties in de stad worden bijgehouden.

Net als de meeste papegaaien nestelt de blauwgele ara in boomholtes van palmbomen.

Campo Grande, een stad met ongeveer 885.000 inwoners, staat vol met de exotische Caribische koninklijke palmen, die tot wel 40 meter hoog kunnen worden en een ruimere nestholte bieden dan inheemse palmen. Daarbovenop is het verboden om bomen om te kappen die door nestelende papegaaien worden gebruikt. Bewoners helpen jonge ara’s regelmatig terug in hun nest, wanneer ze na een mislukte eerste poging om uit te vliegen op de grond terecht zijn gekomen. Er zijn zelfs mensen die een houten dakje boven het nest bouwen, zodat de vogels beschermd worden tegen de regen.

Over het algemeen is het leven goed in Campo Grande; er komen vrijwel geen natuurlijke vijanden voor en een weldaad aan fruit en noten is beschikbaar in de vele parken en groene open ruimtes. De overlevingskansen voor jonge ara’s zijn er volgens Guedes dan ook groter dan in het wild. Afgelopen jaar werd een recordaantal van 184 kuikens geboren binnen de stadsgrenzen. Het is echter een kwetsbaar evenwicht. In de stad dreigen andere gevaren, zoals het verstrikt raken in elektriciteitskabels en het aangereden worden door auto’s. En ondanks dat de smokkel van levende vogels en eieren lijkt af te nemen, vormt ook dit nog steeds een grote zorg voor natuurbeschermers.

Het instituut van Guedes werkt samen met de lokale politie en federale agentschappen in Brazilië en haar buurlanden, om zulke praktijken op te sporen en te stoppen. Stadsontwikkeling ten slotte, is een voortdurend op de loer liggend gevaar. Open ruimtes maken snel plaats voor gebouwen.

Reinaldo Azambuja, de gouverneur van de staat, heeft zelfs een controversieel voorstel gedaan om een groot deel van het centraal gelegen Park of the Powers om te turnen naar een parkeerplaats en regeringsgebouwen. Verschillende lokale bewoners zien niks in dat plan. Het park is aangewezen als beschermd gebied en volgens hen cruciaal voor het behoud van de biodiversiteit in de stad. Niet alleen het welzijn van de blauwgele ara’s staat op het spel, maar dat van 400 vogelsoorten, waaronder de groenvleugelara, die ook al sinds 1999 in de stad voorkomt. Zo blijkt dat de vogels in het drukke stadsgeweld nog altijd kwetsbaar zijn. Maar, ze zijn ook majestueus en Guedes hoopt dat ze het publiek zullen inspireren om meer belang te hechten aan natuurbeschermingsonderwerpen. Ze ziet het liefst dat de ara’s een symbool worden voor toewijding en zorg voor het milieu.

Recente observaties lijken er op te wijzen dat de populatie blauwgele ara’s toeneemt in Brazilië. Mogelijk zelfs omdat vogels uit de Campo Grande zich naar andere plaatsen verspreiden. 'Blauwgele ara’s worden zelfs weer gezien in regio’s waar ze eerder waren verdwenen. Dat kan betekenen dat de populaties groeien', zegt Guedes. Een hoopvoller symbool voor de terugverende kracht van de natuur lijkt er niet te bedenken.

(Suriname Mirror/AnimalsToday/National Geographic)