Wetenschapper werft Colombia's ex-guerrilla's FARC voor nieuwe zaak: behoud van de biodiversiteit

Onderzoekers werken met ex-strijders om inheemse planten en dieren te bestuderen

Plantenbioloog Dairon Cárdenas López van het Sinchi Amazonic Institute of Scientific Research leert ex-strijders hoe ze monsters van planten kunnen verzamelen.
(Liliana Heredia)

Meer dan 50 jaar vochten de Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC) guerrilla's een burgeroorlog mede veroorzaakt door sociale ongelijkheid in de afgelegen oerwouden van Colombia. In 2016 hebben FARC en de Colombiaanse regering een vredesakkoord ondertekend. Plots doemde er een vraag op: hoe kunnen 14.000 voormalige strijders weer worden opgenomen in de samenleving? 

Jaime Góngora, een natuurgeneticus aan de Universiteit van Sydney, geboren in Colombia, zag een kans. 'Ik zag hoeveel mensen direct en indirect door het conflict werden getroffen', zegt hij. Maar, hij geloofde ook in het potentieel van instandhouding om de ex-strijders een nieuw doel te geven. Ze hadden tenslotte jaren in de jungle doorgebracht en wisten het als geen ander.

Colombia wordt beschouwd als een van de meest biodiverse landen ter wereld, maar de oerwouden en bossen blijven grotendeels onontgonnen door wetenschappers, mede dankzij de bezetting door FARC. Sinds het vredesakkoord hebben onderzoeken in deze regio's bijna 100 nieuwe soorten opgeleverd. Góngora leidt nu een groep onderzoekers uit het Verenigd Koninkrijk, Australië en tien Colombiaanse instellingen die samenwerken met ex-strijders om de inheemse planten en dieren van Colombia te bestuderen.

Sinds 2017 is Góngora drie of vier keer per jaar teruggegaan naar Colombia om workshops te organiseren met meer dan 100 ex-strijders en hen te trainen in natuurwetenschappelijke vaardigheden. De wetenschap ging begin maart met Góngora in Washington, D.C. zitten, voordat de coronaviruspandemie zijn project vertraagde, dat de persoonlijke training heeft opgeschort, maar van plan is om virtueel door te gaan.

Dit interview, vertaald uit het Spaans, is voor de duidelijkheid en beknoptheid bewerkt. 

V: Hoe is dit project begonnen en hoe heb je de relaties met de ex-strijders gelegd?

A: Federica Di Palma, een evolutionaire genomicus bij het Earlham Institute, nodigde me uit om mee te werken aan een capaciteitsopbouwproject genaamd GROW Colombia. Gesteund door het Global Challenges Research Fund met £ 6,5 miljoen, streeft het ernaar om zowel in Colombia als in het Verenigd Koninkrijk de biowetenschappen en het behoud van de biodiversiteit op te bouwen. Ik ontdekte echter!, dat het project iets belangrijks miste voor de post-conflictsituatie in Colombia: de ex-strijders. Dus stelde ik trainingsprogramma's voor, die ik Peace with Nature noemde, die deze ex-strijders willen versterken met citizen science-vaardigheden. Het eerste contact via de Colombiaanse ambassades in het Verenigd Koninkrijk en Australië en het overleg met belanghebbenden, waaronder FARC, duurde 15 tot 18 maanden - het was veel werk.

V: Wat zijn de belangrijkste doelen van Peace with Nature?

A: Het heeft tot doel duurzame ontwikkeling te stimuleren en voormalige leden van de FARC in staat te stellen natuurbeschermers te worden. Dit is een essentiële stap om hen in staat te stellen bij te dragen aan milieuprojecten, hun levensonderhoud te verbeteren en weer in de samenleving te integreren. We leren ze om de biodiversiteit te inventariseren en te beschermen, en om met duurzame milieuvriendelijke businessideeën te komen. Deze workshops hebben ook het bewustzijn vergroot over potentiële ecotoeristische projecten waar ze wonen. We bieden kansen om verbindingen te ontwikkelen met regionale en nationale instellingen om hun projecten uit te voeren.

V: Het trainen van ex-strijders om burgerwetenschap te doen is niet iets waar je elke dag over hoort. Wat is tot nu toe hun reactie?

A: Heel positief. We bouwden voort op hun traditionele kennis, interesse in milieuaspecten en verbinding met de natuur terwijl ze vele jaren in de meest afgelegen delen van de jungle, bossen, savannes en bergen doorbrachten. Ze waren bezig met het ontwerpen van de methodologieën, het identificeren van de routes waar de inventarissen zouden plaatsvinden en zouden kunnen worden gebruikt voor ecotoeristische doeleinden. Ze deelden met ons hun traditionele kennis, hoe ze in de jungle leven, welke medicinale planten ze gebruikten en bushfood dat ze consumeerden. Daarnaast legden ze het ecologische aspect uit dat in hun verhalen was ingebed. In de workshops, die drie tot vijf dagen duren in afgelegen gebieden van Colombia, leren ze technieken voor het inventariseren van biodiversiteit. Ze hebben nu uitstekende vaardigheden: ze krijgen monsters en lopen door de struiken zonder geluid te maken, zodat ze vogels, apen en andere dieren kunnen zien. Ze leren ook iNaturalist te gebruiken - en app- en online-opslagplaats voor biodiversiteit die wordt gebruikt door burgerwetenschappers over de hele wereld - om een ​​deel van de inventarissen te documenteren en potentiële ecotoeristen te informeren over attracties in hun gemeenschappen. Ook de reactie van de Colombiaanse overheidsinstanties, onderzoeksinstituten en de academische wereld is zeer positief.

V: Direct nadat de vredesovereenkomst was aangekondigd, begonnen onderzoekers zich te begeven in voorheen onontgonnen gebieden om ze te bestuderen. Waarom ex-strijders bij het onderzoek betrekken en niet bijvoorbeeld niet-gegradueerde studenten? 

A: Als we het hebben over biodiversiteit als onderdeel van de post-conflictsituatie, dan is dit niet alleen voor academici en onderzoekers. De belangrijkste deelnemers zijn ex-strijders. Uit een sociaal-economisch onderzoek onder meer dan 10.000 ex-strijders van de FARC bleek dat hun leeftijd tussen de 20 en 60 jaar was, met 77% mannen.

Presentación Rueda de Prensa Julio 6 2017 by Suriname Mirror on Scribd

De meesten weten hoe ze moeten lezen en schrijven en de helft heeft een basisopleiding. Op de vraag welke banen ze wilden doen nu er vrede is, was 84% ​​van hen geïnteresseerd in het herstel van het land en de rivieren.

Vraag: Wat voor soort workshops en inventarisaties heb je tot nu toe uitgevoerd?

A: Ik leidde een grote workshop Peace with Nature in een voormalig guerrilladorp in de provincie Caquetá. Dertig ex-strijders, 20 mannen en 10 vrouwen, namen deel en vertegenwoordigden 16 dorpen. Daarom hebben we de eerste inventarisatie gedaan, maar het belangrijkste doel was om een ​​landelijke training te volgen, zodat we konden voortbouwen op deze vaardigheden en kennis voor volgende workshops op regionaal niveau. We hebben afgelopen maart de eerste regionale workshop gegeven in een afgelegen ex-strijdersdorp genaamd Charras in de provincie Guaviare op het grensvlak van drie grote ecosystemen in Colombia: Andes, Orinoquia en Amazon. Daar deden we een uitgebreidere workshop en inventariseerden we een ecotoeristisch parcours met meer dan 120 planten- en diersoorten, die werden geüpload naar iNaturalist.

V: Wat heeft je het meest verbaasd om met de ex-strijders te werken? 

A: In sommige workshops hebben we de aanwezigheid van de politie en het leger samen met de ex-strijders. Wat mij het meest heeft verrast, is de kans die de biodiversiteit biedt voor verzoening en genezing na een gewapend conflict. Deze workshops waren ruimtes voor een respectvolle dialoog over biodiversiteit en natuur. Ex-strijders en soldaten vochten een paar jaar geleden met elkaar, en nu werken ze samen en leren ze samen - het is allround biodiversiteit.

(Suriname Mirror/Science Magazine/YouTube)