'De levende doden houden honderdduizenden
overlevenden in de greep van mentale angst'
 |
| Judith Casallas, 58, moeder van Mary Johana
Casallas, die in 2007 verdween (Bron foto:
AFP/Luis ROBAYO) |
Het aantal verdwenen personen in het
conflict is bijna driemaal dat van de dictatuur van
Argentinië, Brazilië en Chili bij elkaar
Colombia's tientallen jaren van conflict hebben ervoor gezorgd dat meer 'verdwenen' is dan de militaire dictaturen van Zuid-Amerika bij elkaar,
en de angst blijft voortduren, omdat de 'levende doden' honderdduizenden
overlevenden in de greep van mentale angst houden, zeggen psychologen.
'Het verdwijnen van iemand is als marteling, dag en nacht', zegt Judith
Cassallas. Bijna 11 jaar geleden, gingen haar dochter - drie
maanden zwanger - en haar man een weekend doorbrengen in een
toeristisch dorp in de buurt van Cali. Ze kwamen nooit terug. Alle
sporen van Mary Johana Cassallas, 21 en Jose Duque, 25, zijn verdwenen in
het geweld van een oorlog van meer dan vijf decennia. Ze zijn gewoon een statistiek geworden onder 83.000 Colombianen, volgens het
Centro Nacional de Memoria Histórica (CNMH) van het Latijns-Amerikaanse land.
Het is een probleem dat de nieuwe president van het land zal erven na de
verkiezingen van zondag 20 juni 2018.
Het aantal verdwenen personen, door partijen in het
conflict - linkse guerrillastrijders, rechtse paramilitairen en de
veiligheidstroepen - is bijna driemaal die van de dictatuur van
Argentinië, Brazilië en Chili bij elkaar. Volgens de laatste
cijfers komt dat neer op 32.300 mensen.
Mary Johana
is een van die mensen die op een dag '
haar huis verlieten en waarvan we
sindsdien niets meer weten', zegt antropologe Myriam Jimeno
. 'In het
geval van de vermisten ... is het grootste probleem de onafgemaakte rouw:
het is een wond die niet geneest', zei Jimeno, emeritus hoogleraar aan
de Nationale Universiteit van Bogota.
Hoe Judith's dochter en schoonzoon
zijn verdwenen, blijft een mysterie.
'Het was 7 oktober 2007. Sindsdien
hebben we nooit nieuws gehad', zegt haar moeder, die bijna letterlijk
een gebroken hart heeft. Op haar 58e heeft ze al twee hartoperaties ondergaan,
neemt ze 'veel medicijnen' en moest ze haar baan als naaister opgeven.
Verdriet, slapeloosheid, de stress om naar het mortuarium te rennen om
lichamen te identificeren, de teleurgestelde hoop, '
de afpersingen van
mensen die profiteren van de pijn van anderen' om ondeugdelijke
informatie te verkopen, de angst om te veel vragen te stellen: dit is de
realiteit van een familielid van een verdwenen persoon, zegt
Judith.
'Elke Moederdag wilde ik sterven, mijn vermiste dochter
bezet elke ruimte', geeft Judith toe. Toen ging ze naar psychologen van
Artsen Zonder Grenzen (AZG). '
Het was alsof ik uit een zwart gat kwam, zonder mijn dochter te
vergeten, maar al die ellende kwijt te raken.' Beetje bij beetje
herontdekte ze haar eetlust voor het leven en de dagelijkse communicatie
met haar twee andere dochters en haar kleinkinderen.
'De vermiste
personen nemen het emotionele leven van hun familieleden in beslag', zegt
Ivonne Zabala, coördinatrice van de AZG-programma's voor geestelijke
gezondheid, die in september een innovatief psychologisch hulpprogramma
heeft gestart voor de families van de verdwenen personen.
'Dankzij het
vredesproces wordt er meer aandacht besteed aan slachtoffers wiens
familieleden zijn verdwenen', zegt Nicolas Gildersleeve, hoofd van de
lokale AZG-missie.
'Voor elke vermiste persoon zijn er drie -
soms tot vijf - die lijden aan angst, depressie, posttraumatische
stress.'
Gespecialiseerde psychologen zijn ingezet in Cali en Puerto Asis, in
het zuidwestelijke departement Putumayo, een van de andere brandhaarden
van het conflict. Tot op heden hebben ongeveer 100 patiënten een
therapie gehad die, door middel van spraak, dans en kunst, de
afwezigheid draaglijk wil maken. Onder hen is de 73-jarige Margot
Pulecio die al sinds 1995 wacht tot haar man Nelson Escobar weer
verschijnt.
 |
Nelson Escobar, een van Colombia's 10.000'en verdwenen in 1995. Zijn vrouw Margot Pulecio
(R) en haar broer Guillermo (L),wachten nog steeds. (Bron foto: AFP/Luis ROBAYO)
|
'Hij werd op een dag weggevoerd door 'een groep mannen om op
zieke honden te passen op een boerderij. Ze stapten uit jeeps, richtten wapens op hem en namen
hem mee naar de bergen', zegt ze. Vervolgens
kampeerden FARC-guerrilla's in de nabijgelegen regio Valle del Cauca,
ondertekenden een vredesakkoord met de regering in 2016 en beloofden de
waarheid over hun slachtoffers. Margot wacht nog steeds.
Beroofd van het inkomen van haar man, werd zij opgenomen door haar
ongehuwde broer, een gepensioneerde architect, en is weer tot leven
gekomen sinds ze wekelijkse sessies met een psycholoog begon. '
Vroeger
was ik als een kleine schildpad, in de schaal gesloten, nu voel ik me
meer normaal', zegt de oude dame. '
Gedwongen
verdwijning is als een langzame marteling voor geliefden', zegt Yvonne
Zabala, die psychosomatische stoornissen, chronische ziekten en kankers
opsomt onder de kwalen van achtergeblevenen. Bovendien worden ze vaak
gestigmatiseerd, omdat mensen vaak geloven dat niemand zonder reden
verdwijnt.
Voor Guillermo, de 70-jarige broer van Margot die ook in
therapie is, komt het neer op
'het delen van verdriet dag in dag uit'. 'Het hele gezin wordt getroffen wanneer er een ontvoering is, omdat we
moeten wachten ... en 23 jaar is lang!'
(Suriname Mirror/AFP/Channel News Asia)
Na de aanvaring is het ponton doorgevaren
