Geen overheidsbeleid om goudzoekers over te laten stappen op milieuvriendelijke goudwinning

De falende Commissie Ordening Goudsector en het lekkende Brownsberg Natuurpark

Ontbreken van gericht beleid basis van vernietiging unieke biodiversiteit door goudzoekers

23-08-2013 Door: Paul Kraaijer

Paramaribo - Het ontbreekt in Suriname in grote mate aan de wil en inspanning bij de nationale overheid om kleinschalige goudzoekers in het achterland, ook wel porknokkers of (Braziliaanse) garimpeiros genoemd, (financiële) middelen te bieden, waardoor zij over zouden kunnen stappen op milieuvriendelijke winningsmethoden. 

Loze toezeggingen

Was het niet Gerold Dompig, de voorzitter van het Managementteam van de presidentiële Commissie Ordening Goudsector, die in november 2011 verkondigde, dat er een fonds in het leven geroepen zou worden voor goudzoekers?! Een fonds waarop goudzoekers een beroep zouden kunnen doen voor financiële ondersteuning bij de aanschaf van milieuvriendelijke goudwinningsapparatuur.

Dompig zei op 6 november 2011 op de nieuwswebsite Starnieuws dat er een investeringsfonds moet komen, om kleinschalige goudzoekers te voorzien van een financiering. ‘Er zijn nog wat haken en ogen hieraan. Wat doe je als de mijnbouwer failliet gaat of de lening niet kan betalen? Dit alles moet nog uitgewerkt worden en volgend jaar wordt het gepresenteerd’, sprak Dompig.

Dat fonds is er nog steeds niet.

De goudzoekers beweren niet het geld te hebben om over te stappen op ‘groene’ winningsmethoden. Maar, wat ongetwijfeld ook meespeelt is een stukje traditie, gewoonte. De goudzoekers weten niet beter: goud winnen doe je nu eenmaal met kwik.....

En, wat is de stand van zaken rond de zogenoemde ‘school of mining’? Een opleidingsinstituut waar goudzoekers geleerd wordt hoe zij milieuvriendelijk goud kunnen winnen? Drie scholen zouden worden opgezet: in Snesi Kondre, Brokopondo centrum en Sarakreek. 

‘De 'school of mining' te Snesi Kondre kan beginnen. Er is financiering hiervoor. 244.440 Amerikaanse dollar is beschikbaar voor het opzetten van de ‘School of Mining and Mineral Processing’ (SMMP) te Snesi Kondre. De stichting Suriname Environmental en Mining Foundation (Semif) heeft een overeenkomst hiertoe getekend. Het financieringsbedrag heeft een looptijd van elf maanden voor de uitvoering van het project.’ Dit berichtte Starnieuws 21 november 2011. Na 21 november werd het stil.

Kwik lijkt, net als goudpontons, te worden gedoogd door regering

Daarnaast was het dezelfde Dompig die in 2012 verkondigde, met veel bravoure, dat met ingang van januari 2013 kwik zou zijn uitgebannen van de Surinaamse goudvelden....Een onzinnige aankondiging. Iedereen weet dat de grenzen van het land zo lek zijn als een mandje en dat kwik ongemerkt vanuit buurlanden als Guyana het land in wordt gesmokkeld. Nu en dan wordt er wat bij Burnside, in het district Coronie, bij toeval onderschept.

Porknokkers en garimpeiros maken nog steeds op grote schaal gebruik van kwik (worden in geen enkel opzicht vanuit Paramaribo gestimuleerd en gemotiveerd om over te stappen op milieuvriendelijke winningsmethoden enn –apparatuur) en verontreinigen daardoor het water in de kreken en rivieren en schaden de gezondheid van de inheemsen en marrons in het binnenland die van dat water dagelijks gebruikmaken. Denk aan de bewoners van Apetina en Anapaike (Wayana’s) bij de Lawarivier, bij wie een aantal jaren geleden onderzoek is gedaan naar de aanwezigheid van kwik in hun lichaam, haren:

Geen enkele controle op kwikgebruik door goudzoekers binnenland
De regering neemt echter nog steeds geen 'stevige' maatregelen om het gebruik van kwik uit te bannen. Er wordt op het gebruik ervan niet tot nauwelijks structureel gecontroleerd door agenten en/of militairen ofwel door de gewapende machten. Misschien zou dat eens overwogen moeten worden, om bijvoorbeeld eens per maand ergens in het achterland onaangekondigd goudvelden te bezoeken en te controleren op onder andere het gebruik van kwik, maar ook op de aanwezigheid van kinderen en andere zaken die eigenlijk niet door de beugel kunnen.

Naar mijn kennis is er nog nooit welke hoeveelheid kwik dan ook in een goudveld in beslag genomen.

Naar mijn kennis is er nog nooit een goudzoeker in het binnenland gearresteerd voor het gebruik van kwik, het illegaal goud winnen of voor het schade toebrengen aan de biodiversiteit.

Met pronken alleen creëer je geen 'groene' goudwinning

Blijft de regering een dergelijk afwachtend, ongeïnteresseerd en gemakzuchtig beleid voeren, dan zullen goudzoekers kwik blijven gebruiken en de biodiversiteit, waar Suriname internationaal op allerlei fora en congressen zo graag mee loopt te pronken, blijven beschadigen en zelfs vernietigen, zoals het geval is in het 'beschermde' Brownsberg Natuurpark.

Goudponton op stuwmeer (Bron foto: Ronny Asabina)

Pontons of skalians

Overigens zijn er naast de goudwinningsactiviteiten op het land, ook nog eens activiteiten op rivieren en op het Afobaka stuwmeer (Brokopondo stuwmeer of W.J. van Blommesteinmeer) te bespeuren. Daar varen grote goudwinningsfabrieken, zogenoemde pontons of skalians, die veel schade toebrengen aan het aquatisch leven. Dit soort goudwinning wordt door de regering toegestaan, gedoogd, op de rivieren. Maar, de wet staat goudwinning in open wateren simpelweg niet toe! De regering legt dus eigen wetgeving terzijde.

Nu en dan wordt er eentje van het stuwmeer verwijderd - wanneer er lokale bewoners over klagen of wanneer het kritisch lid van De Nationale Assemblee (het Surinaamse parlement), Ronny Asabina (van de BEP, Broederschap en Eenheid in de Politiek), weer eens aan de bel trekt, maar binnen de kortste keren is daar weer een skalian te zien. Ook hieruit blijkt het afwachtende beleid van de regering.

Lichtpuntjes

Natuurlijk, er is wat aan ordening gedaan: concessiehouders en goudzoekers zijn/worden geregistreerd, gebieden zijn in kaart gebracht, nu en dan worden groepen illegale goudzoekers her en der verwijderd en recent krijgen illegale goudzoekers als een soort cadeau - in plaats van ze te beboeten voor hun illegaal handelen - een eigen legaal goudwinningsgebied toegewezen...., maar van echt beleid kan niet worden gesproken.

20.000 Goudzoekers geregistreerd, maar slechts 100 pasjes verstrekt?!

De Commissie Ordening Goudsector maakte op 7 februari 2013 bekend dat 20.000 goudzoekers waren geregistreerd, maar dat het verstrekken van pasjes aan de goudzoekers om toegang te kunnen verkrijgen tot aangewezen gebieden door de commissie, stroef verliep. Er moet dan ook SRD 700 voor een pasje worden betaald door lokale goudzoekers. Buitenlanders moeten duizend Surinaamse dollar meer neertellen voor zo’n pasje. Slechts honderd personen beschikten op 7 februari 2013 over een pasje. Sindsdien is er geen enkele informatie maar door de commissie verstrekt over de gang van zaken rond de pasjes, hoeveel goudzoekers inmiddels een dergelijk pasje hebben, of er al belasting wordt afgedragen door geregistreerde goudzoekers, et cetera.

Gebrek aan communicatie en informatieverstrekking

Een groot manco van de Commissie Ordening Goudsector is het nauwelijks tot niet informeren van de bevolking, van de samenleving en het niet kunnen omgaan met kritiek.

De commissie heeft wat dat betreft sinds haar aantreden in december 2010 dramatisch gefaald. Rapporten zijn, naar mijn weten, niet verschenen en zeker niet gepubliceerd. Er is geen eigen website van de commissie en de pagina die de commissie heeft via de regeringswebsite is niet actueel. Klik het onderwerp ‘Agenda’ aan en dit is de, gedateerde, informatie die tevoorschijn komt:

De ordening goudsector heeft divere activiteiten en werkzaamheden. Op dit moment staat gepland :

Registratie van goudopkopers

vanaf woensdag 6 juli 2011 (ongoing)
maandag - vrijdag tussen 8.00 en 15.00 uur
Hoofkantoor: Mr. J. Lachmonstraat 181, Paramaribo

Dat de commissie moeite heeft met kritische geluiden over haar eigen functioneren werd begin augustus duidelijk pijnlijk duidelijk. In het weekeinde van 4 en 5 augustus 2013 hield de commissie een zogenoemde krutu (dorpsvergadering) te Brokopondo om bewoners van een aantal dorpen, waaronder Nieuw Koffiekamp, te informeren over het hoe en waarom van de verwijdering op 17 juli van een groep illegale goudzoekers van Nieuw Koffiekamp uit het concessiegebied van IAmGold. (Een krutu die de commissie overigens beter vòòr de actie van 17 juli had kunnen houden.) Voor deze bijeenkomst waren ook Assembleeleden en districtsraads- en ressotraadsleden uitgenodigd. Maar, Gerold Dompig had verzuimd om het parlementslid Asabina te uitnodigen, zo berichtte het Dagblad Suriname op 7 augustus. Asabina is een kritisch politicus, met kennis van zaken en objectief, afkomstig uit het gebied (Marshallkreek), die met regelmaat de commissie kritisch heeft benaderd en nog steeds benadert. Wel aanwezig was het lokale NDP-Assembleelid Frederik Finisie.....

De commissie treedt vooral naar buiten, via de media, wanneer zij door wie of wat dan ook kritisch wordt benaderd. Als er kritiek wordt geuit ligt de commissie in een stuip en voelt zich snel genoodzaakt om in het defensief te treden. Dat doet de commissie vooral, reageren op, in plaats van pro-actief te zijn.

Het Brownsberg Natuurpark is een goed voorbeeld. Al vele jaren zijn daar illegaal op diverse locaties illegale goudzoekers actief en al vele jaren waren de betrokken ministeries, achtereenvolgende regeringen, milieuorganisaties (zelfs de beheerder van het natuurgebied, StiNaSu – Stichting Natuurbehoud Suriname), politici en ook sinds haar aantreden de Commissie Ordening Goudsector, ervan op de hoogte, maar men hield de ogen en oren dicht terwijl een beschermd (!) natuurgebied, met onder andere een unieke populatie vlinders, dag in dag uit vele jaren werd vernietigd.

Pas toen het WWF Guianas in februari 2012 met een foto- en een inhoudelijk rapport kwam over de activiteiten van illegale goudzoekers in het natuurpark, leek iedereen plotseling wakker te zijn geschud. Men kon ook niet anders, vanwege de publiciteit rond de publicatie van dit rapport. Men was gedwongen om te reageren.

Alle reacties op het rapport van wie of wat dan waren stuitend te noemen en vooral hypocriet. Iedereen leek te reageren, alsof ze voor het eerst vernamen over de vernietiging van het natuurgebied door illegale kleinschalige goudzoekers, maar iedereen was er al jarenlang van op de hoogte!

De publicatie van het fotoverslag lokte een reactie uit van de Stichting Suriname Lepidoptera Instituut (SSLI), die al jaren onderzoek doet in het natuurpark naar de vlinderpopulatie. Onderstaand een deel van een door de SSLI op 19 maart 2012 uitgebracht persbericht:

‘Stichting Suriname Lepidoptera Instituut (SSLI) heeft met ontzetting en ontsteltenis kennis genomen van de ravage door goudzoekers aangericht in het Brownsberg natuurpark. De stichting is al ruim zes jaren bezig met vlinderonderzoek in het natuurpark en kan zich niet voorstellen dat Stinasu de ravage niet eerder heeft opgemerkt en is opgetreden.

De SSLI ziet Brownsberg als een volstrekt uniek natuurpark om te genieten van de vlinders (en andere aspecten van de natuur) van Suriname. Inmiddels zijn 200 soorten dagvlinders van de Brownsberg wetenschappelijk geïdentificeerd en naar verwachting bedraagt het totaal aantal soorten dagvlinders 700. Dit is ongeveer de helft van het totaal aantal soorten van Suriname. Het aantal nachtvlindersoorten van de Brownsberg is naar schatting tussen de 5.000 en 8.000; deze zijn nog nauwelijks bestudeerd.

Zeldzame vlinders

Onder de dagvlinders van de Brownsberg bevindt zich een aantal grote zeldzaamheden. We noemen hier de belangrijkste drie: 
1. Heraclides garleppi lecerfi heeft een beschermde status volgens de IUCN (Red Data Book on Threatened Swallowtail butterflies of the World, 1985), komt alleen in het Guiana Shield voor, en is zeer zeldzaam en plaatselijk. De Brownsberg is de enige plaats waar deze vlinder in Suriname voorkomt.

2. Telenassa fontus fontus is een extreem zeldzame vlinder die beschouwd kan worden als een ‘levend fossiel’: het is namelijk nauw verwant aan de stamvader van ca. 80 soorten dagvlinders die verspreid over Zuid-Amerika voorkomen. Voordat de SSLI de soort in behoorlijke aantallen op de Brownsberg ontdekte, waren er slechts enkele exemplaren van bekend.

3. Eueides lampeto brownbergensis is een zeer zeldzame soort passiebloemvlinder, die alleen in Suriname (en mogelijk bij de grens met Frans Guyana) voorkomt. Van de elf bekende exemplaren zijn er negen van de Brownsberg afkomstig. Dat is de reden dat de SSLI deze vlinder naar de Brownsberg heeft genoemd (brownsbergensis) en dit recentelijk beschreven heeft in de Journal of the Lepidopterist Society. (...)’

Naast de vele vlindersoorten zijn in het unieke natuurpark, 14.250 hectare groot, ook nog eens onder andere 350 soorten vogels, alle 8 apensoorten van het land en 40 soorten orchideeën te vinden.

Overigens kan niet onvermeld blijven hetgeen Henk Vijverberg, milieutoxicoloog aan de Universiteit van Utrecht in Nederland, naar aanleiding van het WWF-rapport, verklaarde op 12 mei 2012 in gesprek met de Nederlandse krant de Volkskrant:

‘(...) Die kwikgehaltes zijn niet alarmerend, zegt Henk Vijverberg, milieutoxicoloog aan de Universiteit Utrecht en niet bij het rapport betrokken. 'Er lijken geen of nauwelijks 'Europese' milieunormen te worden overschreden. Het acute gezondheidsrisico voor de mens acht ik gering tot verwaarloosbaar.'

De risico's op termijn hangen volgens Vijverberg af van de totale hoeveelheid kwik die in de loop der jaren in het milieu belandt. Helaas zeggen de WWF-watermonsters niets over de hoeveelheid kwik die al in de bodem van de kreken is opgehoopt. 'Het was achteraf bezien niet slim om alleen watermonsters te nemen', erkent Laurens Gomes, landenmanager Suriname van het WWF. (...)’

Henk Vijverberg, die verbonden is aan het Instituut voor Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht, laat mij in een aanvullende reactie via email op dinsdag 13 augustus 2013 weten: ‘(...) Het gaat niet alleen om een lokale concentratie, maar om de totale hoeveelheid kwik die uiteindelijk in het milieu belandt en daar over vele jaren schade kan blijven aanrichten. Helaas zijn daarvoor geen normen zoals voor voedsel en (drink)water en dat maakt het moeilijk om daar een afweging over te maken.’

Wie beveiligt Brownsberg Natuurpark?

We zijn nu ruim 1.5 jaar verder en onlangs werden weer een paar honderd porknokkers uit het natuurgebied verwijderd. Na het verschijnen van het WWF-rapport zou het natuurgebied beveiligd gaan worden. Maar, iedereen keek en kijkt elkaar aan: wie moet gaan beveiligen?, onder wiens verantwoordelijkheid valt het gebied nu?

(Sinds de directeur van de stichting aan de kant werd gezet, omdat hij geld/goud van illegale goudzoekers zou hebben aangenomen in ruil voor een stukje goudwinningsgebied in door hem te beschermen Brownsberg Natuurpark, is niet geheel duidelijk wat de positie van StiNaSu vandaag de dag is.)

Ondertussen is gebleken dat, net als de landsgrenzen, ook het Brownsberg Natuurpark zo lek als een mandje is en kennelijk nauwelijks valt te beschermen. Niemand lijkt te willen investeren in het natuurgebied, ook het WWF Guianas niet, in ieder geval niet voor wat betreft het beveiligen van het natuurgebied.

Ontneem reisbureau Stinasu beheer over Brownsberg Natuurpark

Mogelijk ligt hier een optie voor een grote internationale natuurbeschermingsorganisatie om het beheer van het Brownsberg Natuurpark op zich te nemen.

Een natuurgebied dat mogelijk net zo uniek is, zo niet meer uniek is, als het Centraal Suriname Natuurreservaat.

Een natuurgebied dat het mogelijk ook verdient om geplaatst te worden op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Overigens, werd woensdag 21 augustus 2013 bekend dat een groep goudzoekers van Brownsweg graag voor een periode van twee maanden goud wil gaan mijnen bij de Irene Vallen in het Brownsberg Natuurpark. Zij willen dat als een overbrugging, totdat ze een groot stuk grond toegewezen krijgen via de Commissie Ordening Goudsector om legaal te kunnen gaan mijnen. Het spreekt voor zich, dat voorkomen moet worden dat deze goudzoekers toestemming gaan krijgen om nog meer leed aan te richten in het unieke natuurgebied. Reden temeer, om de suggestie het natuurgebied onder beheer te plaatsen van een internationale natuurbeschermingsorganisatie – in ieder geval Stinasu het beheer te ontnemen - serieus in overweging te nemen. Actie lijkt spoedig geboden om werkelijk het Brownsberg Natuurpark te gaan beschermen.

‘Herstel’ Brownsberg Natuurpark

Overigens werd vandaag, vrijdag 23 augustus 2013, bekend dat het Brownsberg Natuurpark in zijn oude glorie wordt hersteld. Althans, dat beweert Robby Dragman, bestuursvoorzitter en waarnemend directeur van Stinasu, vandaag, vrijdag 23 augustus 2013, in de Ware Tijd. ‘Stinasu laat nu zien dat ze doorzet. De bergweg naar het park, die al langer dan zes jaar niet is onderhouden, is inmiddels geëgaliseerd’, aldus Dragman. De volgende fase is het aanbrengen van een laag lateriet. Ook in het park wordt er aan verbetering gewerkt. ‘De paden die waren dichtgegroeid zijn schoongemaakt.' Drie van de overnachtingsplaatsen zijn al gerenoveerd. De renovatiekosten voor de weg komen op SRD 200.000, die Stinasu uit eigen zak betaalt. Ook de andere werkzaamheden doet Stinasu op eigen initiatief, aldus de Ware Tijd van vandaag. Hoewel hij nog niet over de cijfers beschikt, neemt volgens Dragman de stroom toeristen toe.

Herstel van achterstallig onderhoud en dergelijke is prima, maar de toerist komt in de eerste plaats om de unieke biodiversiteit te bewonderen en zolang het natuurgebied zo lek blijkt te zijn als een mandje voor goudzoekers en er onvoldoende bescherming van het gebied is, zal die unieke biodiversiteit onderhevig blijven aan het schadelijke illegale werk van de kleinschalige goudzoekers. Nog steeds duiken zij in het natuurpark op.

Ad hoc-beleid

Je kunt als regering wel pronken met de Commissie Ordening Goudsector, maar als die commissie zich alleen maar bezighoudt met ad hoc beleid en reageert op en als die commissie vooral met regelmaat overhoopt ligt met kleinschalige goudzoekers voor, tijdens en na ze uit bepaalde gebieden zijn verwijderd (zonder fatsoenlijk informatief vooroverleg) - denk aan het concessiegebied van de Canadese goudmijnreus IAmGold, eigenaar van Rosebel Gold Mines NV en de al jarenlang aanwezige gevoeligheden tussen de reus en de kleine goudzoekers - en niet in staat is om een structureel beleid te ontwikkelen om kleinschalige goudwinning 'groen' te krijgen en daarenboven ook nog eens kampt met een tekort aan menskracht, dan zal de unieke biodiversiteit het slachtoffer blijven van legale en vooral illegale goudzoekers die, terecht, aan de eigen portemonnee denken en, onterecht, niet aan de natuur en aan de gezondheid van lokale bewoners.....

Je zou je zelfs de vraag kunnen stellen of het niet de hoogste tijd wordt om de presidentiële Commissie Ordening Goudsector op te heffen en te vervangen door een permanent onafhankelijk bureau dat zich richt op en bezighoudt met alle aspecten van de kleinschalige goudwinningssector of te onderwerpen aan een Commissie Ordening Commissie Ordening Goudsector. Recent bleek weer eens, dat de commissie feitelijk veel te weinig doet en niet pro-actief is.

De commissie blijkt namelijk nauwelijks voldoende menskracht te hebben om haar tien lokale controleposten in het binnenland te bemannen. Aan het begin van de weg bij Pokigron naar de Jaikreek was één van dergelijke posten, maar die blijkt nooit te zijn bemand.

Dompig geeft eigen commissie brevet van onvermogen
Gerold Dompig van de Commissie Ordening Goudsector verklaarde in de Ware Tijd van 13 augustus 2013, niet genoeg mensen (120) te hebben voor alle posten. De voorzitter van het Managementteam van de Commissie durfde tegenover de krant te stellen, dat de lokale bewoners zelf maar een oogje in het zeil moeten houden. ‘Als zij beseffen dat illegale goudwinning niet goed is, hoeven we geen controleposten te hebben’, was de onthutsende reactie van Dompig.

Met een dergelijke attitude, opstelling, geef je je eigen organisatie, de Commissie Ordening Goudsector, een beschamend brevet van onvermogen.

De districtscommissaris van het bestuursressort Boven-Suriname, Naltus Naana, liet via de Ware Tijd weten geen ongebreidelde goudwinning in de omgeving van de 91 kilometer lange weg tussen Pokigron en Jaikreek te dulden. Hij weigert goudzoekers in dat gebied toe te laten. ‘Wanneer een persoon daar goud gaat zoeken, zal dat een sneeuwbaleffect teweegbrengen. Illegaliteit gaat hoogtij vieren en het milieu gaat huilen van de schade’, aldus Naana.

Gelet op de reactie van Dompig hoeft Naana niet te rekenen op welke ondersteuning vanuit ‘Paramaribo’ dan ook en gaat het milieu, de biodiversiteit en het regenwoud werkelijk huilen.

Commissie Ordening Goudsector alleen in actie als het te laat is
De opmerkingen van Dompig in de Ware Tijd van 13 augustus 2013 maken weer eens pijnlijk duidelijk, dat de Commissie Ordening Goudsector vooral en met name in actie wenst te komen als het al te laat is: als goudzoekers al actief zijn in een gebied en weer een stuk unieke biodiversiteit van het in de wereld als bijzonder groen bekend staande Suriname hebben vernield....