 |
Een Wayana-meisje. (Bron foto: 'Dirty Paradise'/Daniel Schweizer) |
'10.000 Inheemsen sterven in stilte'
10-09-2014 Door: Paul Kraaijer/France24
In het hart van de Amazone, in het Franse overzeese departement Frans-Guyana, speel zich een gezondheids- en ecologisch drama af: illegale goudwinning vervuilt rivieren en vergiftigt lokale inheemsen.
Drie auteurs beschuldigen de Franse staat van 'onthechting', zo bericht de Franse nieuwswebsite France24 op 10 september 2014.
'De aarde is onze moeder, het goud is zijn hart. Als men die aanvalt, sterft zij', aldus Aïkumalé Alemin, woordvoerder van de Wayana's. De inheemse bevolking van Nagorno-Maroni, Frans-Guyana, heeft geen medelijden met zichzelf en raakt niet opgewonden. Hij constateert met bescheidenheid en waardigheid, dat meer dan 10.000 illegale goudzoekers het land roven, de rivier vergiftigen met kwik en zijn volk vergiftigen, zonder daarvoor gestraft te worden.
Wayana, 'naam en bloed', Aïku, zoals hij zichzelf noemt, is Frans. Guyana is de grootste regio van Frankrijk. In de late '60'er jaren heeft de republiek de inheemsen aangespoord de Franse nationaliteit aan te nemen. Vandaag de dag, sterven die eerste burgers - 10.000 inheemsen in Frans-Guyana, met inbegrip van 1.000 Wayana's - in stilte.
In 'Les abandonnés de la République', deze week gepubliceerd door Albin Michel, Alexandra Mathieu, Yves Gery en Christophe Gruner, wordt een beeld geschetst naar het gezondheids- en milieudrama onder de inheemse bevolking, wiens malaise wordt weerspiegeld door de golf van zelfmoorden, zelfs onder kinderen. 'Beste Franse Republiek. De inheemsen wachten op uw bezoek, schrijf ze. Ze wachten op uw beloften.'Aiku is echter moe van het wachten. Voor de eerste keer in zijn leven maakt hij de reis naar Cayanne. Hij is de stem van hen die, ondersteund door twee organisaties - Solidarité Guyane en Onag ('Organisation des nations autochtones de Guyane'), een klacht hebben ingediend, in april, bij de administratieve rechter in Cayenne en een schadevergoeding eisen vanwege kwikvervuiling en goudwinning. De beslissing van de rechter is uitgesteld.
'De kwestie van kwik in Guyana is een oud verhaal en wij stellen het niet optreden daartegen door de overheid aan de kaak. Ze wist dat ze iets moest doen, maar dat deed ze niet', aldus de advocaat die de zaak behandelt, William Bourdon. 'De kwikvergiftiging wordt vermeld en bewezen. Dit is een probleem voor de volksgezondheid, de staat heeft een verantwoordelijkheid', sprak hij tijdens een persconferentie in Parijs.
Kwik zorgt voor een langzame dood: het veroorzaakt een gestoorde neurologische en lichamelijke ontwikkeling van mensen die het in hun lichaam hebben gekregen. Kinderen zijn de eerste slachtoffers. Goudzoekers gebruiken het om goudstof te spoelen en vervolgen stroomt het kwik beken in waar het wordt opgenomen door vissen, het hoofdvoedsel van de inheemsen. 'We leiden een traditionele manier van leven. We leven door te jagen en te vissen. Bij ons is er geen supermarkt, maar de families kunnen het zich toch niet veroorloven om eten te kopen', zegt Aïkumalé.
Volgens onderzoek van het 'Institut National de Veille Sanitaire' (INVS) te Inserm, vertoont de inheemse gemeenschap concentraties kwik die ruim boven de WHO-grenswaarden (Wereld Gezondheidsorganisatie) uitkomen. 'Als er niets wordt gedaan op de korte termijn, zijn we op weg naar een vorm van genocide', stelt Jean-Pierre Havard, hoofd van 'Solidarité Guyana', die elk jaar de concentraties van kwik bekendmaakt.
In het dorp Antecume Pata, op drie uur varen met een korjaal ten zuiden van Maripasoula (in de buurt van de grens met Suriname) ziet Aïkumalé met eigen ogen de verwoestende gevolgen van kwikvervuiling in het water onder de Wayana's: huidproblemen ooginfecties, artritis, et cetera. Voor al deze nieuwe kwalen onder de Wayana's hebben de gezondheidsautoriteiten geen andere aanbeveling, dan te stoppen met het eten van vis. Niet realistisch voor een volk wiens leven zich rond de rivier afspeelt. 'Alles wat we nodig hebben vinden we en doen we in de rivier, eten.'
Door de stijgende goudprijzen hebben illegale (Braziliaanse) goudzoekers - 'garimpeiros' - zich in de afgelopen 20 jaar verspreid. Volgens schattingen van de Nationale Gendarmerie in 2013, zijn meer dan 10.000 illegale mijnwerkers actief op bijna 500 locaties in Frans-Guyana. In deze goudzoekerskampen, opgebouwd vanuit het niets, ontmoeten zo'n 1.000 goudzoekers uit Suriname en Brazilië elkaar. Ze vestigden zich een paar weken in dit 'Wilde Westen' van de Amazone, waar het goud wordt gebruikt als wisselgeld. Achter hen laten ze een verrotte woestenij achter, ontdaan van bossen: volgens het WWF, is meer dan 12.000 hectare van het Frans-Guyanese Amazonegebied verwoest.
'Ze komen met hun bulldozers, prostituees, ziekten. Ze gooien hun afval weg, dat wordt gegeten door de dieren waarop we jagen en daardoor worden we ziek. Het bos werd het 'groene paradijs' genoemd, maar door de massale toestroom van goudzoekers werd het het 'zwarte paradijs'. Nu is het de 'groene stad'', zegt Aïku.
Garimpeiros hebben een klimaat van onveiligheid gecreëerd in het bos. In 2012 werden twee Franse soldaten gedood. 'Garimpeiros zijn huurlingen. Mannen durven niet te gaan vissen, de vrouwen zijn bang om het dorp te verlaten. Verkrachtingen, zijn die gemeld? 'Nog niet', antwoordt Aïku, 'maar het zal niet lang meer duren.'
Met het oog op de plaag van illegale goudwinning werd actie ondernomen door de gendarmerie. In 2008 werd door Nicolas Sarkozy, de toenmalige president van Frankrijk, de operatie 'Harpie' in het leven geroepen. Er zou hard worden opgetreden tegen illegale goudzoekers. In 2012 namen soldaten en politie iets meer dan acht kilo goud in beslag. Een druppel water op de gloeiende plaat, in vergelijking met de 5 tot 10 ton per jaar door deze illegale activiteiten geproduceerd goud.
In december 2013, tijdens zijn bezoek aan Frans-Guyana, verzekerd Francois Hollande op zijn beurt dat hij 'zou door gaan tegen illegale goudwinning'. Maar het personeel en de middelen bleven hetzelfde. Hoewel het zeker moeilijk is om het Amazonewoud, dat ongeveer 80 000 km2 groot is, bijna 90% van de Frans-Guyana, te controleren. 'Maar, met hun uniformen, zijn de agenten alleen decoratie in de dorpen. Wat kunnen ze doen? Korjalen tellen die passeren op de rivier?', grapt Aïku.
Geconfronteerd met de al 20 jaren durende goudkoorts, hebben de inheemsen de wapens opgenomen om zichzelf recht te doen. Anderen zijn betrokken bij het illegale transport van goud door het bos. 'Jongeren gaan naar de goudvelden en komen gedrogeerd terug. In het leven, is het belangrijk om te evolueren, maar zonder onze roots te vergeten. Ging naar de school voor twee werelden, niet om de mijne te verwijderen', zegt Aïkumalé. 'Want wat op het spel staat is niet alleen het onderhouden van een levensstijl ten koste van alles, maar het voortbestaan van een volk, van een wereld. Onze.'
