Dodelijke bij vindt oorsprong in Afrika: geafrikaniseerde honingbij 16-05-2014 Door: © Paul Kraaijer (Obsession Magazine)
Paramaribo – Deze week was het weer eens raak. De Braziliaanse bij ofwel 'killer bee' (Apis mellifera scutellata) sloeg toe. Twee bejaarde broers werden woensdag 14 mei 2014 aan de Henarweg, verlengde van de Rahemalweg (Wanica), aangevallen door een zwerm Braziliaanse bijen. De mannen waren bezig op een perceel grenspalen te zoeken met behulp van een graafmachine. De graafmachine stootte op een moment tegen een boomstam waarin een bijennest bleek te zitten. Hierop werden de broers aangevallen door de bijen, terwijl zij probeerden weg te rennen. Een van hen (78) kwam te vallen, waarna hij massaal werd aangevallen door de bijen. Bij aankomst in een polikliniek bleek de man te zijn overleden.
Het is niet de eerste keer dat iemand in Suriname is doodgestoken door Braziliaanse bijen. Bijna jaarlijks worden wel een paar mensen en ook dieren aangevallen, waarbij soms iemand de steken niet overleeft.
De Braziliaanse bij uit Tanzania.....
We hebben hier te maken met een agressieve bijensoort die haar oorsprong vindt in het Afrikaanse land Tanzania. In de jaren '50 deed de bioloog Warwich E. Kerr onderzoek naar bijen in Zuid-Amerika en de VS. Hij wilde een nieuw bijenras creeren dat meer honing produceerde en Afrikaanse honingbijen bleken in een tropisch klimaat meer honing te produceren dan de inheemse soorten. Hij verkocht hiertoe Afrikaanse honingbijen aan Braziliaanse imkers. Kerr hield de bijen in speciale bijenkasten met gaten groot genoeg om de werksters door te laten, maar te klein voor de koninginnen. Deze kasten werden geleverd aan Braziliaanse imkers die koninginnen van de Afrikaanse honingbij kochten.
Maar, in 1957 ging het helemaal mis toen een imker per ongeluk 26 Tanzaniaanse door Kerr geleverde bijenkoninginnen liet ontsnappen. Zij paarden vervolgens met Europese darren en verspreidden zich over heel Zuid-Amerika waarbij ze de Europese soorten wegconcurreerden. Volgens schattingen breidde het gebied waarin geafrikaniseerde honingbijen voorkomen zich met gemiddeld twee kilometer per dag uit. De gevolgen voor de imkers in Midden- en Zuid-Amerika waren dramatisch. Zij waren niet aan de extreem agressieve bijen gewend en de honingproductie daalde sterk. Ook nam het aantal sterfgevallen door bijensteken toe. In de jaren '90 bereikten de bijen de zuidelijke Verenigde Staten en Noord Argentinië.
Vanwege het agressieve gedrag kreeg het beestje al snel de bijnaam 'killer bee'. Geafrikaniseerde honingbijen gaan sneller over tot de aanval en vallen dan ook meteen in grotere groepen aan. Hoewel het gif niet krachtiger is dan dat van andere bijensoorten, zal iemand die aangevallen wordt wel vaker gestoken worden. Een enkele steek kan fataal zijn in geval van allergie, maar dit geldt ook voor die van de Europese soorten. In de Verenigde Staten, en dus ook in Suriname waar de bij zijn intrede deed in 1976, zijn geafrikaniseerde honingbijen verantwoordelijk voor 1 à 2 doden per jaar.
Surinaamse media berichtten in januari 1977 al over de Braziliaanse bijen. De krant 'Vrije Stem' schreef op 4 januari 1977 onder de kop 'Meer plagen van Braziliaanse bijen':
Vanwege het agressieve gedrag kreeg het beestje al snel de bijnaam 'killer bee'. Geafrikaniseerde honingbijen gaan sneller over tot de aanval en vallen dan ook meteen in grotere groepen aan. Hoewel het gif niet krachtiger is dan dat van andere bijensoorten, zal iemand die aangevallen wordt wel vaker gestoken worden. Een enkele steek kan fataal zijn in geval van allergie, maar dit geldt ook voor die van de Europese soorten. In de Verenigde Staten, en dus ook in Suriname waar de bij zijn intrede deed in 1976, zijn geafrikaniseerde honingbijen verantwoordelijk voor 1 à 2 doden per jaar.
Surinaamse media berichtten in januari 1977 al over de Braziliaanse bijen. De krant 'Vrije Stem' schreef op 4 januari 1977 onder de kop 'Meer plagen van Braziliaanse bijen':
De Nederlandse krant het Nieuwsblad van het Noorden schreef op 8 maart 1977: '(…) De ontsnapte koninginnen paarden er lustig op los en vormden eigen zwermen die met dodelijke zekerheid hun eenmaal gekozen slachtoffers achtervolgden. Tot dusver zijn zestig zwermen gezien, samen enkele miljoenen bijen. Ze zijn inmiddels opgerukt tot Venezuela, Suriname en Frans-Guyana. (…)':
Twee jaar later leidde de vertoning in diverse bioscopen in Paramaribo van twee films met als thema agressieve bijen tot actie vanuit het ministerie van Landbouw en Visserij. Dat waren de films 'The Swarm' uit 1978:
en 'The Savage Bees', 1976:
In de 'Vrije Stem' van 7 april 1979 waarschuwde het ministerie voor de agressieve Braziliaanse bijen:
De Braziliaanse bijen en hun slachtoffers
In de eerste week van november 2013 overleefde zelfs een koe in Nickerie een aanval van de agressieve bijen niet. Het dier stond vastgebonden te grazen toen het werd aangevallen. De boer en zijn broer werden ook gestoken, toen zij de koe weg haalden. De volgende ochtend overleed het dier aan de vele steken.
Vorig jaar werd op 4 september een bejaarde man door Braziliaanse bijen aangevallen. De man wandelde in de buurt Uitvlugt in Paramaribo langs een graafmachine die bezig was met ontbossingswerkzaamheden. De man moest met een ambulance naar een ziekenhuis worden vervoerd.
Twee vrouwen werden op maandag 29 april 2013, terwijl zij aan het vissen waren, aangevallen door een zwerm Braziliaanse bijen. De dames sprongen pardoes in het water. Een van de vrouwen moest vanwege de opgelopen steken worden opgenomen in het Academisch Ziekenhuis Paramaribo. De bijen zaten in een oude wasmachine. De brandweer werd gealarmeerd om de dieren te bestrijden.
Aan de Indira Gandhiweg in Paramaribo overleed woensdag 6 februari 2013 een 65-jarige man, nadat hij was aangevallen en gestoken door de 'killer bee'. De bijen hielden zich op in een verrotte boomstronk niet ver van de plaats waar de man was aangevallen. De insecten zijn door de brandweer gedood.
Drie personen werden rond 15 oktober 2012, terwijl zij op een stuk landbouwgrond aan het werk waren in het district Saramacca ter hoogte van km23.5 aan de Oost-Westverbinding, door een zwerm Braziliaanse bijen belaagd. De mannen waren met behulp van een graafmachine een dam aan te leggen toen ze werden aangevallen. De bestuurder van de machine kreeg, voordat hij de cabine kon sluiten, zes steken. Een andere arbeider sprong in een greppel waarin nog een laagje water stond en bedekte zijn lichaam met blubber, terwijl zijn vader zich in struikgewas verschool dat hij vervolgens in brand stak om de bijen te verdrijven. De zoon moest ruim driehonderd angels uit zijn lichaam laten verwijderen. Hij en zijn vader belandden in het Academisch Ziekenhuis Paramaribo. De bijendienst van de brandweer werd gealarmeerd om de insecten te doden.
De Ware Tijd berichtte op 16 augustus 2012 dat de bestrijding van de Braziliaanse bij het Korps Brandweer Suriname veel extra werk oplevert. ‘In die periode komen de bijen uit hun nest’, aldus Naraindhath Golzar, lid van de Bijendienst van de brandweer. Gedurende de rest van het jaar schommelt het aantal meldingen inzake bijenoverlast tussen de vijf en tien per dag. Bij ongeveer de helft gaat het om Braziliaanse bijen. Medewerkers van de dienst waren volgens Golzar dagelijks tot tien uur ‘s avonds bezig met het afhandelen van de meldingen.
Een bestuurder van een bulldozer te Stolkertsijver in Commewijne werd op 8 oktober 2011 tijdens zijn werkzaamheden indirect het dodelijke slachtoffer van de Braziliaanse bij. Hij was met collega's een terrein aan het ontbossen toen ze werden aangevallen. De bestuurder van de bulldozer viel uit de cabine toen hij aan de bijen trachtte te ontkomen. Een collega zag de machine zonder bestuurder rijden, sprong er op en het lukte hem om de motor uit te schakelen. De bestuurder bleek tussen de metalen rupsen te zijn beland en was aan de verwondingen overleden.
Werd in november 2013 een koe door Braziliaanse bijen doodgestoken, begin december 2009 hadden bijen het voorzien op de huisdieren van een familie aan de Bonaireweg bij Lelydorp. In een grote boom op het perceel bleken de insecten zich te bevinden. De bijen doken op drie mannen die gras aan het snijden waren. De mannen renden hard weg, waarop de bijen zich stortten op de huisdieren. Een hond, twee papegaaien en vier parkieten werden de slachtoffers en doodgestoken door de bijen.
en 'The Savage Bees', 1976:
In de 'Vrije Stem' van 7 april 1979 waarschuwde het ministerie voor de agressieve Braziliaanse bijen:
De Braziliaanse bijen en hun slachtoffers
In de eerste week van november 2013 overleefde zelfs een koe in Nickerie een aanval van de agressieve bijen niet. Het dier stond vastgebonden te grazen toen het werd aangevallen. De boer en zijn broer werden ook gestoken, toen zij de koe weg haalden. De volgende ochtend overleed het dier aan de vele steken. Vorig jaar werd op 4 september een bejaarde man door Braziliaanse bijen aangevallen. De man wandelde in de buurt Uitvlugt in Paramaribo langs een graafmachine die bezig was met ontbossingswerkzaamheden. De man moest met een ambulance naar een ziekenhuis worden vervoerd.
Twee vrouwen werden op maandag 29 april 2013, terwijl zij aan het vissen waren, aangevallen door een zwerm Braziliaanse bijen. De dames sprongen pardoes in het water. Een van de vrouwen moest vanwege de opgelopen steken worden opgenomen in het Academisch Ziekenhuis Paramaribo. De bijen zaten in een oude wasmachine. De brandweer werd gealarmeerd om de dieren te bestrijden.
Aan de Indira Gandhiweg in Paramaribo overleed woensdag 6 februari 2013 een 65-jarige man, nadat hij was aangevallen en gestoken door de 'killer bee'. De bijen hielden zich op in een verrotte boomstronk niet ver van de plaats waar de man was aangevallen. De insecten zijn door de brandweer gedood.
Drie personen werden rond 15 oktober 2012, terwijl zij op een stuk landbouwgrond aan het werk waren in het district Saramacca ter hoogte van km23.5 aan de Oost-Westverbinding, door een zwerm Braziliaanse bijen belaagd. De mannen waren met behulp van een graafmachine een dam aan te leggen toen ze werden aangevallen. De bestuurder van de machine kreeg, voordat hij de cabine kon sluiten, zes steken. Een andere arbeider sprong in een greppel waarin nog een laagje water stond en bedekte zijn lichaam met blubber, terwijl zijn vader zich in struikgewas verschool dat hij vervolgens in brand stak om de bijen te verdrijven. De zoon moest ruim driehonderd angels uit zijn lichaam laten verwijderen. Hij en zijn vader belandden in het Academisch Ziekenhuis Paramaribo. De bijendienst van de brandweer werd gealarmeerd om de insecten te doden.
De Ware Tijd berichtte op 16 augustus 2012 dat de bestrijding van de Braziliaanse bij het Korps Brandweer Suriname veel extra werk oplevert. ‘In die periode komen de bijen uit hun nest’, aldus Naraindhath Golzar, lid van de Bijendienst van de brandweer. Gedurende de rest van het jaar schommelt het aantal meldingen inzake bijenoverlast tussen de vijf en tien per dag. Bij ongeveer de helft gaat het om Braziliaanse bijen. Medewerkers van de dienst waren volgens Golzar dagelijks tot tien uur ‘s avonds bezig met het afhandelen van de meldingen.Een bestuurder van een bulldozer te Stolkertsijver in Commewijne werd op 8 oktober 2011 tijdens zijn werkzaamheden indirect het dodelijke slachtoffer van de Braziliaanse bij. Hij was met collega's een terrein aan het ontbossen toen ze werden aangevallen. De bestuurder van de bulldozer viel uit de cabine toen hij aan de bijen trachtte te ontkomen. Een collega zag de machine zonder bestuurder rijden, sprong er op en het lukte hem om de motor uit te schakelen. De bestuurder bleek tussen de metalen rupsen te zijn beland en was aan de verwondingen overleden.
Werd in november 2013 een koe door Braziliaanse bijen doodgestoken, begin december 2009 hadden bijen het voorzien op de huisdieren van een familie aan de Bonaireweg bij Lelydorp. In een grote boom op het perceel bleken de insecten zich te bevinden. De bijen doken op drie mannen die gras aan het snijden waren. De mannen renden hard weg, waarop de bijen zich stortten op de huisdieren. Een hond, twee papegaaien en vier parkieten werden de slachtoffers en doodgestoken door de bijen.
Noot:
In navolging van mijn artikel publiceert het Dagblad Suriname donderdag 22 mei 2014 een artikel met als kop 'Killer bee doodt nog steeds mens en dier'. Toeval bestaat niet? En de Ware Tijd bericht zaterdag 24 mei dat de brandweer burgers oproept om zelf de overlast van de Braziliaanse bij te voorkomen:
Burgers moeten geen oude karkassen, oude zinkplaten en oude autobanden op hun percelen opslaan. Ook moeten zij het ontstaan van bosschages op hun terrein vermijden. ‘Dit zijn geliefde plekken voor Braziliaanse bijen, daarom moet de samenleving de omgeving blijven onderhouden’, zegt brandweervoorlichter Glenn Cooman vandaag, zaterdag 24 mei 2014, in de Ware Tijd.
Ook bij het ontdekken van de insecten is uiterste voorzichtigheid geboden, omdat zij behoorlijk agressief kunnen zijn. ‘Vooral bij extreme droogte. Handig is om een ‘Baygon’ stand-by te houden.’
Deze boodschap is belangrijk om burgers erop te attenderen voorzichtig te zijn bij het zien van bijen en hun leven bij overlast door deze diertjes niet in gevaar te brengen. Vanaf begin januari tot eind april dit jaar heeft de brandweer in totaal 1.328 keer bijen bestreden. Dat is volgens de brandweervoorlichter een afname in vergelijking met dezelfde periode van het vorig jaar. Exacte cijfers heeft hij echter niet bij de hand.
De oorzaak van de afname ligt volgens hem in de toename van het open kappen van gebieden waardoor de bijen dieper het bos intrekken. Cooman zegt verder, dat bij meldingen de Bijenbestrijdingsdienst, gehuisvest in de kazerne aan de Gemenelandseweg, zo snel mogelijk uitrukt. ‘Bij calamiteiten wordt er direct opgetreden. Wij van de brandweer beseffen het gevaar dat die bijen kunnen veroorzaken.’
Burgers moeten geen oude karkassen, oude zinkplaten en oude autobanden op hun percelen opslaan. Ook moeten zij het ontstaan van bosschages op hun terrein vermijden. ‘Dit zijn geliefde plekken voor Braziliaanse bijen, daarom moet de samenleving de omgeving blijven onderhouden’, zegt brandweervoorlichter Glenn Cooman vandaag, zaterdag 24 mei 2014, in de Ware Tijd.
Ook bij het ontdekken van de insecten is uiterste voorzichtigheid geboden, omdat zij behoorlijk agressief kunnen zijn. ‘Vooral bij extreme droogte. Handig is om een ‘Baygon’ stand-by te houden.’
Deze boodschap is belangrijk om burgers erop te attenderen voorzichtig te zijn bij het zien van bijen en hun leven bij overlast door deze diertjes niet in gevaar te brengen. Vanaf begin januari tot eind april dit jaar heeft de brandweer in totaal 1.328 keer bijen bestreden. Dat is volgens de brandweervoorlichter een afname in vergelijking met dezelfde periode van het vorig jaar. Exacte cijfers heeft hij echter niet bij de hand.
De oorzaak van de afname ligt volgens hem in de toename van het open kappen van gebieden waardoor de bijen dieper het bos intrekken. Cooman zegt verder, dat bij meldingen de Bijenbestrijdingsdienst, gehuisvest in de kazerne aan de Gemenelandseweg, zo snel mogelijk uitrukt. ‘Bij calamiteiten wordt er direct opgetreden. Wij van de brandweer beseffen het gevaar dat die bijen kunnen veroorzaken.’
